Amerika Birleşik Devletleri'nin Yeni Gümrük Vergilerinin Dünya Ticaretine Etkileri
- Mağruf Çolakoğlu
- 10 Nis
- 17 dakikada okunur
Giriş: Amerika Birleşik Devletleri'nin Yeni Gümrük Vergileri
2.1. Yeni Gümrük Vergilerinin Neler Olduğu ve Hangi Ürünleri Kapsadığı
Başkan Trump'ın 2 Nisan 2025 tarihinde ilan ettiği "karşılıklı tarifeler" (reciprocal tariffs), ABD'nin ticaret politikasında önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bu yeni düzenleme, genel olarak tüm ithalatı %10 oranında etkileyen geniş kapsamlı bir tarifeyi içermektedir. Bu adım, ABD'nin uzun yıllardır benimsediği Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) prensiplerinden biri olan "en çok kayrılan ulus" (MFN) prensibinden uzaklaşıldığını göstermektedir. MFN prensibi, bir DTÖ üyesinin başka bir üyeye tanıdığı ticaret avantajını tüm üyelere genişletmesini gerektirirken, bu yeni tarife ülkeye özgü oranlarla bu prensibi ihlal etmektedir.
Ticaret açığı büyük olan ülkelere ise daha yüksek "karşılıklı" tarifeler uygulanmaktadır. Bu bağlamda, Çin için başlangıçta %34 olarak belirlenen bu oran, Çin'in misillemesi üzerine önce %84'e ve ardından %125'e kadar çıkarılmıştır. ABD'nin Çin'e uyguladığı tarifelerdeki bu hızlı ve önemli artış, iki ülke arasındaki ticaret savaşının ne kadar hızlı tırmanabileceğini açıkça göstermektedir. Başlangıçta %34 olan tarife, Çin'in misillemesi üzerine önce %84'e çıkarılmış ve ardından Trump'ın "saygısızlık" gerekçesiyle %125'e yükseltilmiştir. Bu durum, karşılıklı misillemelerin kontrolsüz bir şekilde artabileceğini işaret etmektedir. Diğer büyük ticaret ortakları için belirlenen oranlar ise Avrupa Birliği (AB) için %20, Güney Kore için %25, Japonya için %24 ve Tayvan için %32 gibi seviyelerde bulunmaktadır. Bu yüksek tarifeler sadece Çin'i değil, ABD'nin diğer önemli ticaret ortaklarını da olumsuz etkileyecek potansiyele sahiptir, zira bu ülkelerden yapılan ithalatın maliyetini artırarak ABD'deki tüketicilere ve işletmelere yansıyacaktır. Geniş kapsamlı bu tarifelerin yanı sıra, otomobiller ve bazı otomotiv parçalarına da %25 oranında ek bir tarife uygulanması kararlaştırılmıştır. Ayrıca, daha önce yürürlükte olan çelik ve alüminyum ithalatına uygulanan %25 tarifeler de yeniden hayata geçirilmiştir. Özellikle e-ticaret sektörünü yakından ilgilendiren bir diğer gelişme ise, 800 ABD doları altındaki gönderiler için uygulanan "de minimis" muafiyetinin 2 Mayıs 2025 tarihinden itibaren Çin ve Hong Kong menşeli ürünler için kaldırılmasıdır. Bu değişiklik, özellikle düşük değerli ithalatı olumsuz etkileyecek ve bu kanalı kullanan işletmelerin maliyetlerini artıracaktır. De minimis muafiyeti, gümrük işlemlerini kolaylaştırıyor ve düşük değerli ürünlerin daha serbest dolaşımını sağlıyordu. Bu muafiyetin kaldırılması, bu tür gönderilerin gümrük süreçlerini ve maliyetlerini artıracaktır.
Ancak, bu genel tarifelerin dışında belirli ürün kategorileri için muafiyetler de tanınmıştır. Bu muafiyetler, 50 U.S.C. § 1702(b) kapsamındaki ürünleri, halihazırda %232 tarifelerine tabi olan çelik ve alüminyum ürünleri ile otomobilleri, bakır, ilaç, yarı iletkenler, kereste, değerli metaller, enerji kaynakları ve bazı ham maddeleri kapsamaktadır. Bu muafiyetler, ABD'nin stratejik önceliklerini ve iç üretimini koruma çabalarını yansıtmaktadır. Örneğin, ilaç ve yarı iletken muafiyetleri, bu sektörlerdeki olası tedarik zinciri aksamalarını önlemeyi amaçlayabilir. Bu muafiyetlerin hangi gerekçelerle verildiğinin ve gelecekte değişip değişmeyeceğinin takip edilmesi önemlidir.
2.2. Vergilerin Uygulanmasındaki Gerekçeler
ABD hükümeti, bu yeni gümrük vergilerinin uygulanmasında çeşitli gerekçeler öne sürmektedir. Bunların başında, bilateral ticaret ilişkilerinde karşılıklılık eksikliği gelmektedir. ABD, bazı ticaret ortaklarının uyguladığı daha yüksek gümrük vergileri ve tarife dışı engellerin, ABD'li üreticilerin yabancı pazarlarda rekabet etmesini zorlaştırdığını belirtmektedir. Bir diğer önemli gerekçe ise, büyük ve sürekli ABD mal ticaret açıklarıdır. ABD yönetimi, bu açıkların ülkenin ulusal güvenliği ve ekonomisi için olağanüstü bir tehdit oluşturduğunu iddia etmektedir. Ayrıca, ABD'li ticaret ortaklarının iç ücretleri ve tüketimi baskılayan ekonomik politikalarının da bu tarifelerin uygulanmasında etkili olduğu belirtilmektedir.
ABD hükümeti, bu tarifelerle ABD'nin üretim üssünün zayıflamasının önüne geçmeyi ve ileri düzeyde yerli üretim kapasitesinin artırılmasına yönelik teşvikler sağlamayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda, kritik tedarik zincirlerinin zayıflaması ve savunma sanayisinin yabancı rakiplere bağımlı hale gelmesi gibi sorunlara da bu tarifelerle çözüm bulunması hedeflenmektedir. Başkan Trump yönetimi, bu adımların yabancı ticaretteki adaletsizlikleri gidereceğine, üretimi ABD'ye geri getireceğine ve ABD halkı için ekonomik büyümenin teşvik edeceğine inanmaktadır.
Son olarak, yasadışı göç ve fentanyl krizi gibi diğer politika hedeflerine ulaşmak için de bu tarifelerin bir araç olarak kullanıldığı görülmektedir. ABD hükümetinin tarifeleri sadece ekonomik bir araç olarak değil, aynı zamanda ulusal güvenlik, sosyal sorunlar ve dış politika hedeflerine ulaşmak için kullandığı anlaşılmaktadır. Fentanyl krizi ve yasadışı göç gibi konuların ticaret politikasıyla ilişkilendirilmesi, tarifelerin uygulama alanını genişletiyor ve potansiyel olarak daha karmaşık sonuçlara yol açabiliyor.
3. Yeni Amerikan Gümrük Vergilerinin Küresel Ticarete Potansiyel Etkileri
3.1. Küresel Ekonomik Büyüme Üzerindeki Olası Etkileri
ABD'nin yeni gümrük vergilerinin küresel ekonomik büyüme üzerinde çeşitli olası etkileri bulunmaktadır. En belirgin etkilerden biri, tarifelerin tüketici fiyatlarını artırması ve dolayısıyla hane halkının satın alma gücünü azaltmasıdır. Yale Üniversitesi'nin yaptığı bir araştırmaya göre, tüm 2025 tarifeleri kısa vadede tüketici fiyatlarını %2,3 oranında artırabilir ve ortalama bir hane halkı için yaklaşık 3800 dolarlık bir kayba yol açabilir. Tarifeler, ithal ürünlerin maliyetini artırarak doğrudan tüketici fiyatlarına yansır ve bu durum özellikle düşük gelirli haneler üzerinde daha büyük bir yük oluşturabilir.
Artan maliyetler ve ekonomik belirsizlik ortamı, işletmelerin yatırım kararlarını ertelemelerine ve genel olarak ekonomik belirsizliğin artmasına neden olabilir. Bu durum, küresel GSYİH büyümesinde potansiyel bir düşüşe yol açabilir. J.P. Morgan Research tarafından yapılan bir analizde, artan ticaret politikası belirsizliği nedeniyle 2025 yılı reel GSYİH büyüme tahmini düşürülmüştür. Tarifeler ve ticaret savaşları, küresel ticaret hacmini azaltarak ve ekonomik aktiviteyi olumsuz etkileyerek GSYİH büyümesini yavaşlatabilir. Ayrıca, artan maliyetler ve azalan talep, işletmelerin işe alım yapma isteğini azaltabilir ve hatta işten çıkarmalara neden olarak işsizlik oranlarında potansiyel bir artışa ve istihdamda genel bir azalmaya yol açabilir. Yale Üniversitesi'nin tahminlerine göre, 2025 tarifeleri ABD'de işsizlik oranını %0,5 puan artırabilir ve 600.000 kişilik bir istihdam kaybına neden olabilir.
3.2. Uluslararası İlişkiler ve Jeopolitik Dinamikler Üzerindeki Yansımaları
ABD'nin yeni gümrük vergileri, uluslararası ilişkiler ve jeopolitik dinamikler üzerinde de önemli yansımalara sahip olabilir. Başta Çin olmak üzere, ABD ile ticaret ortakları arasında gerginliklerin artması ve misilleme önlemlerinin yaygınlaşması beklenmektedir. Çin'in ABD'ye karşı %84'e varan misilleme tarifeleri uygulaması ve AB'nin de ABD'ye karşı benzer önlemler alması, küresel ticaret sisteminde artan bir korumacılık eğilimini göstermektedir. Bir ülkenin uyguladığı tarifeler, diğer ülkeleri de benzer şekilde yanıt vermeye teşvik edebilir, bu da küresel ticaretin genel olarak zarar görmesine yol açar.
Ayrıca, ABD'nin bu adımları, müttefikleriyle olan ilişkilerinde de potansiyel bozulmalara neden olabilir.
ABD'nin ticaret politikalarındaki bu agresif tutum, Çin'in küresel etkisini artırma çabalarını hızlandırabilir ve ABD ile arasındaki rekabetin daha da yoğunlaşmasına yol açabilir. ABD'nin tarifeleri, Çin'i diğer pazarlara yönelmeye ve kendi kendine yeterlilik çabalarını artırmaya itebilir, bu da uzun vadede ABD'nin ekonomik etkisini azaltabilir. Ticaret savaşları, sadece ekonomik sonuçlar doğurmakla kalmaz, aynı zamanda ülkeler arasındaki siyasi ve stratejik ilişkileri de derinden etkileyebilir.
3.3. Küresel Tedarik Zincirlerinde Yaşanabilecek Değişiklikler ve Aksamalar
ABD'nin yeni tarifeleri, küresel tedarik zincirlerinde de önemli değişikliklere ve aksamalara neden olabilir. Artan maliyetler nedeniyle işletmelerin tedarik zincirlerini yeniden yapılandırma ihtiyacı ortaya çıkabilir. Bu durum, tedarik zincirlerinin Çin'den diğer ülkelere kaymasına (örneğin Vietnam, Tayland, Meksika gibi) yol açabilir. Tarifeler, belirli ülkelerden yapılan ithalatı pahalı hale getirerek işletmeleri alternatif tedarik kaynakları aramaya yönlendirebilir. Bu durum, küresel üretim ve ticaret akışlarında önemli değişikliklere neden olabilir. Üretim maliyetlerindeki artış nedeniyle nihai ürün fiyatlarında da bir yükseliş yaşanabilir. Ayrıca, gümrük süreçlerindeki olası gecikmeler ve lojistik zorluklar da tedarik zincirlerini olumsuz etkileyebilir. Kritik sektörlerde (örneğin elektronik, otomotiv) tedarik aksamaları riski de artabilir. Özellikle Çin'in nadir toprak elementlerinin ihracatına kısıtlama getirmesi, başta teknoloji ve savunma sektörleri olmak üzere birçok alanda önemli tedarik sorunlarına yol açabilir. Nadir toprak elementleri, birçok yüksek teknolojili ürünün üretiminde kritik bir rol oynadığı için, bu alandaki tedarik sorunları küresel tedarik zincirlerinde ciddi aksamalara neden olabilir.
4. Çin'in Amerikan Hamlesine Karşı Uyguladığı Yeni Gümrük Vergileri
4.1. Çin'in Yürürlüğe Koyduğu Yeni Gümrük Vergilerinin Neler Olduğu ve Hangi Amerikan Ürünlerini Hedef Aldığına Dair Ayrıntılar
Çin, ABD'nin yeni gümrük vergilerine karşı hızlı ve kapsamlı bir şekilde yanıt vermiştir. Başlangıçta ABD'den ithal edilen tüm ürünlere %34 oranında bir misilleme tarifesi uygulanacağı ilan edilmiştir. Ancak, ABD'nin tarifelerini daha da artırması üzerine, Çin de bu oranını %84'e yükseltmiştir. Çin'in misilleme tarifelerindeki bu artış, ABD'nin uyguladığı tarife artışlarına doğrudan bir yanıt niteliğinde olup, iki ülke arasındaki ticaret savaşının karşılıklı tırmanışını açıkça göstermektedir. ABD'nin tarifelerini artırması üzerine Çin'in de aynı şekilde misilleme yapması, iki ülke arasındaki ticaret geriliminin ne kadar derinleştiğini ortaya koymaktadır.
Çin'in hedef aldığı Amerikan ürünleri arasında önemli tarım ürünleri (soya fasulyesi, domuz eti, sığır eti, tavuk, buğday, mısır, pamuk gibi) bulunmaktadır. Tarım sektörünün hedef alınması, ABD'deki çiftçileri doğrudan etkileyerek siyasi baskı oluşturmayı amaçlayabilir. ABD'nin önemli bir ihracat kalemi olan tarım ürünlerine uygulanan tarifeler, bu sektördeki gelirleri azaltabilir ve ABD ekonomisine zarar verebilir. Ayrıca, enerji ürünleri (kömür, sıvılaştırılmış doğal gaz, ham petrol gibi) ile sanayi ürünleri ve makineler de Çin'in misilleme tarifelerinden etkilenen başlıca kategoriler arasındadır.
Tarifelerin yanı sıra, Çin nadir toprak elementleri ihracatına da kısıtlamalar getirmiştir. Bu stratejik adım, özellikle teknoloji ve savunma gibi kritik sektörlerde ABD'yi zor durumda bırakmayı hedeflemektedir. Ayrıca, Çin belirli ABD şirketlerine yönelik ihracat kontrolleri uygulamaya başlamış ve bazılarını "güvenilmez kuruluşlar" listesine eklemiştir. Bu tür hedefli önlemler, sadece tarifelerle sınırlı kalmayıp, ekonomik baskıyı artırmak ve stratejik sektörleri etkilemek için kullanılmaktadır. İhracat kontrolleri ve "güvenilmez kuruluşlar" listesi, ABD şirketlerinin Çin pazarındaki faaliyetlerini zorlaştırabilir ve tedarik zincirlerinde aksamalara neden olabilir.
5. Çin'in Karşı Gümrük Vergilerinin Ekonomik Etkileri
5.1. Çin'in Uyguladığı Bu Vergilerin Amerika Birleşik Devletleri Ekonomisi Üzerindeki Olası Etkileri
Çin'in uyguladığı karşı gümrük vergilerinin Amerika Birleşik Devletleri ekonomisi üzerinde çeşitli olası etkileri bulunmaktadır. En doğrudan etki, ABD'den yapılan ithalatın maliyetinin artması ve bu artışın Amerikan tüketicilerine yansımasıdır. Ayrıca, ABD'li ihracatçılar Çin pazarında rekabet güçlerini kaybedebilir ve bu durum ihracat hacimlerinde düşüşe neden olabilir. Çin, ABD'nin önemli bir ihracat pazarı olduğu için, uygulanan tarifeler ABD'li şirketlerin gelirlerini ve karlılıklarını olumsuz etkileyebilir. Özellikle tarım ve enerji gibi sektörlerde Çin'e yapılan ihracatın azalması, bu sektörlerdeki işletmeleri ve çalışanları olumsuz etkileyebilir.
Çin'in tarifeleri, ABD ekonomisi üzerinde enflasyonist baskıların artmasına da katkıda bulunabilir. ABD'li şirketler, Çin'den ithal ettikleri girdilerin maliyetindeki artış nedeniyle tedarik zincirlerini yeniden yapılandırmak zorunda kalabilirler ve bu da ek maliyetler yaratır.
Son olarak, belirli sektörlerde (örneğin teknoloji, tarım) ABD'nin rekabet dezavantajı oluşabilir. Çin'in nadir toprak elementleri ihracatına kısıtlama getirmesi, ABD'nin teknoloji sektöründeki rekabet gücünü olumsuz etkileyebilir. Nadir toprak elementleri, birçok ileri teknoloji ürününün üretiminde kritik bir girdi olduğu için, bu alandaki tedarik sorunları ABD'li üreticileri zor durumda bırakabilir.
5.2. Çin Ekonomisi Üzerindeki Muhtemel Sonuçları
Çin'in uyguladığı karşı gümrük vergilerinin kendi ekonomisi üzerinde de önemli sonuçları olması beklenmektedir. ABD'ye yapılan ihracatın maliyetinin artması, ihracat hacimlerinde bir düşüşe neden olabilir. Goldman Sachs tarafından yapılan bir tahmine göre, Trump'ın son tarifeleri Çin'in GSYİH'sini %2,4'e kadar düşürebilir. ABD, Çin'in en büyük ihracat pazarlarından biri olduğu için, uygulanan yüksek tarifeler Çin ekonomisi üzerinde önemli bir baskı oluşturabilir. Bu nedenle, Çinli üreticilerin diğer pazarlara yönelme çabaları artabilir ve iç tüketimi artırmaya yönelik politikaların önemi daha da belirginleşebilir. ABD'den ithal edilen ürünlerin maliyetindeki artış nedeniyle Çin'de de belirli sektörlerde enflasyonist baskılar oluşabilir. Son olarak, Çin de tedarik zincirlerinde olası aksamalarla karşılaşabilir ve alternatif tedarik kaynakları arayışına girebilir.
5.3. Bu Vergilerin Küresel Ticaret Dinamikleri Üzerindeki Yansımaları
ABD ve Çin arasındaki bu karşılıklı gümrük vergileri, küresel ticaret dinamikleri üzerinde önemli yansımalara sahiptir. En belirgin yansımalardan biri, küresel ticaret hacminde genel bir azalma potansiyelidir. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) başkanı, ABD-Çin ticaret savaşının iki ülke arasındaki mal ticaretini %80'e kadar azaltabileceğini ve küresel ekonomik görünümü ciddi şekilde zedeleyebileceğini belirtmiştir. İki büyük ekonominin arasındaki ticaretin azalması, küresel ticaret akışlarını olumsuz etkileyerek genel ticaret hacminde düşüşe neden olabilir. Bu durum, bölgesel ticaret anlaşmalarının ve ikili ilişkilerin önemini artırabilir.
Ayrıca, bu ticaret savaşının bir sonucu olarak korumacılık eğilimlerinin yaygınlaşması ve serbest ticaretin geleceği hakkında endişelerin artması muhtemeldir. Küresel tedarik zincirlerinde yaşanan değişiklikler de diğer ülkelerin ticaretini etkileyebilir. ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşından "bystander" olarak adlandırılan bazı ülkelerin (örneğin Vietnam, Tayland, Meksika) fayda sağlayabileceği, tarifeye tabi ürünlerin ihracatını artırabileceği belirtilmektedir. ABD ve Çin arasındaki ticaretin azalması, bu iki ülkenin yerine diğer ülkelerin ticaret yapma fırsatlarını artırabilir.
6. ABD-Çin Ticaret Savaşının Küresel Ticaret Üzerindeki Etkilerini Tartışan Güncel Makaleler
6.1. Makalelerin Temel Argümanlarının Özetlenmesi ve Analiz Edilmesi
Güncel makaleler, ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşının küresel ticaret üzerindeki potansiyel etkileri konusunda çeşitli argümanlar sunmaktadır. Yale Üniversitesi'nin Budget Lab tarafından yapılan araştırmalar, tüm 2025 tarifelerinin ABD'de tüketici fiyatlarını artıracağı, GSYİH büyümesini düşüreceği ve işsizliği artıracağı yönünde önemli bulgular sunmaktadır. Peterson Institute for International Economics (PIIE) tarafından yapılan bir çalışmada ise, tarifelerin potansiyel iş kayıplarına, GSYİH büyümesinde yavaşlamaya ve tedarik zincirlerinde önemli ayarlamalara yol açabileceği belirtilmektedir.
Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası gibi kuruluşlar da uzun süren tarife artışlarının küresel GSYİH büyümesi üzerinde ciddi riskler oluşturabileceği konusunda uyarılar yapmaktadır. CEPII (Centre d'Etudes Prospectives et d'Informations Internationales) tarafından hazırlanan bir raporda, 2025'te Trump yönetimi tarafından başlatılan bir ticaret savaşının dünya GSYİH'sini ve ticaretini olumsuz etkileyeceği, ABD ve Çin'in en çok zarar göreceği, Kanada ve Meksika'nın ise bu durumdan fayda sağlayabileceği öngörülmektedir. Oxford Economics tarafından yapılan bir analizde, yeni tarifelerin beklenenden daha sert olduğu, küresel ekonomide önemli etkilere yol açabileceği ve büyüme tahminlerinin düşürülebileceği ifade edilmektedir.
Center for Strategic and International Studies (CSIS) tarafından yapılan bir analizde, ABD'nin Çin'e uyguladığı tarifelerin beklenenden yüksek olduğu, finansal piyasaları olumsuz etkilediği ve Çin'in bu duruma misilleme yapmaya başladığı belirtilmektedir. Tax Foundation tarafından yayınlanan bir raporda ise, 2025 tarifelerinin ABD'de ortalama hane halkı için 1500 dolarlık bir vergi artışına eşdeğer olacağı ve ABD GSYİH'sini %0,8 oranında düşüreceği tahmin edilmektedir. J.P. Morgan Research tarafından yapılan bir değerlendirmede, artan ticaret politikası belirsizliğinin ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyeceği ve küresel resesyon riskini artıracağı sonucuna varılmıştır.
6.2. Farklı Uzman Görüşlerinin Karşılaştırılması
Ekonomistler genel olarak tarifelerin tüketici fiyatlarını artıracağı, ekonomik büyümeyi yavaşlatacağı ve küresel ticarete zarar vereceği konusunda hemfikir olsa da, etkilerin büyüklüğü ve hangi ülkelerin daha çok etkileneceği konusunda farklı görüşler bulunmaktadır. Bazı uzmanlar, ticaret savaşının tedarik zincirlerini yeniden yapılandırarak ve diğer ülkelere fırsatlar sunarak uzun vadede olumlu sonuçlar doğurabileceğini savunurken, çoğu uzman kısa ve uzun vadede olumsuz etkilerin daha ağır basacağını düşünmektedir. ABD hükümetinin tarifeleri ulusal güvenlik ve ekonomik çıkarları koruma aracı olarak görmesine karşın, birçok ekonomist bu yaklaşımın uzun vadede ABD ekonomisine ve küresel sisteme zarar vereceği görüşündedir.
7. Ticaret Savaşının Potansiyel Uzun Vadeli Sonuçları
7.1. Farklı Ekonomik Teoriler Işığında Uzun Vadeli Etkilerin Değerlendirilmesi
Ticaret savaşının potansiyel uzun vadeli sonuçları, farklı ekonomik teoriler ışığında değerlendirilebilir. Merkantilizm teorisi, ihracatı maksimize etme ve ithalatı minimize etme üzerine kuruludur. Bu teoriye göre, ABD'nin tarifeleri ticaret açığını azaltarak ve yerli üretimi teşvik ederek uzun vadede fayda sağlayabilir. Ancak, diğer ülkelerin misilleme tarifeleri bu potansiyel faydaları önemli ölçüde azaltabilir. Serbest ticaret teorisi ise, karşılıklı tarifelerin ve ticaret engellerinin kaldırılmasının ekonomik refahı artıracağını savunur. Bu teoriye göre, ABD-Çin ticaret savaşı uzun vadede her iki ülkeye ve küresel ekonomiye zarar verecektir.
Oyun teorisi, ticaret savaşlarını stratejik bir oyun olarak ele alır. Bu yaklaşıma göre, ülkeler kısa vadeli çıkarlarını maksimize etmeye çalışırken uzun vadede herkesin kaybedeceği bir duruma (Nash dengesi) ulaşabilirler. Oyun teorisi, ABD ve Çin'in rasyonel bir şekilde hareket etseler bile, karşılıklı misillemeler nedeniyle herkesin daha kötü durumda olduğu bir dengeye ulaşabileceğini göstermektedir. Her iki ülke de tarifeleri bir pazarlık aracı olarak kullanmaya çalışabilir, ancak bu durum kolayca kontrolden çıkıp bir ticaret savaşına dönüşebilir.
7.2. Geçmiş Ticaret Anlaşmazlıkları ve Savaşlarından Çıkarılan Dersler
Geçmiş ticaret anlaşmazlıkları ve savaşları, günümüzdeki ABD-Çin ticaret savaşının potansiyel uzun vadeli sonuçları hakkında önemli dersler sunmaktadır. 1930'daki Smoot-Hawley Tarifesi, ABD'nin Büyük Buhran döneminde uyguladığı yüksek tarifeler, diğer ülkelerin misillemesiyle sonuçlanmış ve küresel ticarette ciddi bir düşüşe neden olarak ekonomik krizi derinleştirmiştir. Bu örnek, yüksek tarifelerin ve ticaret savaşlarının ekonomik sonuçlarının ne kadar yıkıcı olabileceğini açıkça göstermektedir. Smoot-Hawley Tarifesi, korumacılığın kısa vadeli faydalar sağlayabileceği düşünülse de, uzun vadede küresel ticareti olumsuz etkileyerek ekonomik toparlanmayı geciktirebileceğini gösteren önemli bir tarihi örnektir.
1960'lardaki Tavuk Savaşı, ABD ve Avrupa Ekonomik Topluluğu arasındaki bir ticaret anlaşmazlığı, misilleme tarifelerinin uzun yıllar sürebileceğini ve beklenmedik sektörleri etkileyebileceğini göstermiştir. 1980'lerdeki ABD-Japonya ticaret anlaşmazlıkları ise, gönüllü ihracat kotaları ve diğer düzenlemelerle çözülmeye çalışılmış ve tam bir ticaret savaşından kaçınılmıştır. Bu durum, diplomatik çabaların ve müzakerelerin ticaret savaşlarını önlemede önemli bir rol oynayabileceğini göstermektedir. ABD ve Japonya arasındaki ticaret anlaşmazlıkları, ticaret sorunlarının sadece tarifelerle değil, aynı zamanda müzakereler ve diğer politika araçlarıyla da çözülebileceğini göstermektedir.
8. Diğer Ülkeler ve Uluslararası Ticaret Örgütleri Üzerindeki Olası Etkiler
8.1. Başta Avrupa Birliği, Kanada, Meksika, Japonya Gibi Büyük Ticaret Ortakları Olmak Üzere Diğer Ülkeler Üzerindeki Etkileri
ABD'nin yeni gümrük vergileri, başta Avrupa Birliği, Kanada, Meksika ve Japonya gibi büyük ticaret ortakları olmak üzere diğer ülkeler üzerinde de önemli etkilere sahip olabilir. Bu ülkeler, ABD'ye uygulanan tarifeler nedeniyle ihracatlarında düşüş yaşama potansiyeline sahiptir. Bu durum, bu ülkelerin de ABD'ye karşı misilleme tarifeleri uygulama olasılığını artırabilir. AB'nin ABD'ye karşı 22 milyar dolarlık ürüne tarife uygulamayı onaylaması, ticaret savaşının yaygınlaşma potansiyelini göstermektedir. ABD'nin geniş kapsamlı tarifeleri, diğer ülkeleri de kendi ticaret çıkarlarını korumak için misilleme yapmaya teşvik edebilir.
Öte yandan, bazı ülkeler Çin ve ABD arasındaki ticaret savaşından dolaylı olarak faydalanabilirler. Tedarik zincirlerindeki kaymalar nedeniyle, örneğin Türkiye gibi güçlü bir üretim üssüne ve AB'ye yakınlığı olan ülkeler, bu yeniden yapılanmadan faydalanabilirler. ABD ve Çin arasındaki ticaretin azalması, diğer ülkelerin bu pazarlara girme veya mevcut konumlarını güçlendirme fırsatlarını artırabilir.
8.2. Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) Gibi Uluslararası Ticaret Örgütlerinin Rolü ve Karşılaştığı Zorluklar
ABD-Çin ticaret savaşı, Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) gibi uluslararası ticaret örgütlerinin rolünü ve karşılaştığı zorlukları da gündeme getirmektedir. DTÖ'nün ticaret anlaşmazlıklarını çözme mekanizmasının etkinliği sorgulanmaktadır. Çin'in ABD'nin tarifelerini "tek taraflı zorbalık" olarak nitelendirerek DTÖ'ye başvurması, uluslararası ticaret kurallarının ve örgütlerinin önemini vurgulamaktadır. Ülkeler arasındaki ticaret anlaşmazlıklarının DTÖ gibi uluslararası kuruluşlar aracılığıyla çözülmeye çalışılması, küresel ticaret sisteminin istikrarı için önemlidir.
Ancak, ABD'nin DTÖ'nün kararlarını tanımama veya kendi başına hareket etme eğilimi, örgütün etkinliğini zayıflatmaktadır. Korumacılık eğilimlerinin artmasıyla birlikte DTÖ'nün küresel ticaretin serbestleştirilmesindeki rolünün de zayıflaması söz konusu olabilir. DTÖ başkanı, ABD-Çin ticaret savaşının küresel ekonomiyi iki bloğa ayırabileceği ve bunun da küresel GSYİH'de %7'lik bir düşüşe yol açabileceği uyarısında bulunmuştur. Büyük ekonomiler arasındaki ticaret savaşları, küresel ticaret sisteminin bütünlüğünü ve etkinliğini tehdit edebilir.
9. İstanbul, Türkiye Bağlamında Gelişmelerin Olası Etkileri
9.1. Bu Ticaret Savaşının Türkiye Ekonomisi ve Ticareti Üzerindeki Doğrudan ve Dolaylı Etkilerinin Analizi
ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşının Türkiye ekonomisi ve ticareti üzerinde hem doğrudan hem de dolaylı etkileri olabilir. Türkiye'nin ABD ve Çin ile olan ticaret hacmi ve yapısı dikkate alındığında, ABD'nin Türkiye'ye uyguladığı %10'luk baz tarife ve diğer potansiyel tarifelerin etkileri yakından takip edilmelidir. Türkiye'nin nispeten düşük tarife oranı, bazı sektörlerde rekabet avantajı sağlayabilir. ABD'nin genel olarak %10 tarife uygulaması, Türkiye'den yapılan ithalatın maliyetini artırsa da, diğer ülkelere uygulanan daha yüksek tarifeler Türkiye için bir fırsat yaratabilir.
Çin ve ABD arasındaki ticaretin azalması nedeniyle Türkiye'nin bu pazarlardaki potansiyel ihracat artışı da göz önünde bulundurulmalıdır. Ancak, Türkiye'nin Avrupa Birliği (AB) ile olan gümrük birliği nedeniyle dolaylı etkiler de söz konusu olabilir. AB'nin rekabet gücünün azalması durumunda Türkiye'nin AB'ye yaptığı ara malı ihracatı etkilenebilir. Türkiye'nin AB ile olan gümrük birliği, bu ticaret savaşının etkilerini karmaşıklaştırabilir. AB'nin ABD tarifelerinden olumsuz etkilenmesi, Türkiye'nin AB'ye olan ihracatını da dolaylı olarak etkileyebilir. Türkiye'nin ihracatının önemli bir bölümünü AB'ye yapması nedeniyle, AB ekonomisindeki gelişmeler Türkiye'yi doğrudan etkileyebilir.
Öte yandan, Türkiye'nin tedarik zincirlerindeki yeniden yapılanmadan faydalanma potansiyeli de bulunmaktadır. Yüksek tarifeler uygulanan ülkelerdeki şirketler, ABD pazarına daha düşük tarifelerle erişmek için Türkiye'de üretim yapmayı düşünebilirler. Türkiye'nin stratejik konumu, güçlü üretim altyapısı ve AB ile olan ilişkileri, bu tür yatırımlar için cazip bir ortam sunabilir.
9.2. Türkiye İçin Ortaya Çıkabilecek Fırsatlar ve Riskler
Bu gelişmeler Türkiye için hem fırsatlar hem de riskler barındırmaktadır. Fırsatlar arasında, ABD ve Çin pazarlarında rekabetin azalmasıyla belirli sektörlerde ihracatını artırma potansiyeli, tedarik zincirlerindeki kaymalar nedeniyle yeni yatırım çekme imkanı ve diğer ülkelerle ticaret ilişkilerini güçlendirme ve çeşitlendirme fırsatı sayılabilir. Riskler ise, küresel ekonomik büyümedeki yavaşlama nedeniyle Türkiye'nin genel ihracatının olumsuz etkilenmesi, AB ekonomisindeki olası daralma nedeniyle AB'ye yapılan ihracatta düşüş riski, artan korumacılık eğilimleri nedeniyle Türkiye'nin de ticaret engelleriyle karşılaşma olasılığı ve küresel belirsizlik ortamının Türkiye'deki yatırım iştahını azaltması şeklinde sıralanabilir.
10. Sonuç
Amerika Birleşik Devletleri ve Çin arasındaki ticaret gerilimleri, küresel ticaret sistemi üzerinde derin ve karmaşık etkilere sahiptir. Uygulanan yeni gümrük vergileri ve karşılıklı misillemeler, küresel ekonomik büyüme potansiyelini azaltma, uluslararası ilişkileri germe ve mevcut tedarik zincirlerini yeniden şekillendirme riski taşımaktadır. Bu ticaret savaşının kısa vadede tüketici fiyatlarını artırması, işletmelerin maliyetlerini yükseltmesi ve ekonomik belirsizliği artırması beklenirken, uzun vadede küresel ticaretin yapısında kalıcı değişikliklere yol açabileceği öngörülmektedir.
Türkiye ekonomisi ve ticareti için bu durum hem zorluklar hem de fırsatlar sunmaktadır. Küresel ekonomik yavaşlama ve artan korumacılık eğilimleri Türkiye'nin ihracatını olumsuz etkileyebilirken, tedarik zincirlerindeki yeniden yapılanma ve bazı sektörlerdeki rekabet avantajı sayesinde yeni ihracat ve yatırım imkanları da ortaya çıkabilir. Türkiye'nin bu yeni ortamda başarılı olabilmesi için, ticaret ilişkilerini çeşitlendirmesi, rekabet gücünü artırması ve küresel gelişmeleri yakından takip ederek stratejik adımlar atması gerekmektedir. Küresel ticaret sisteminin geleceği açısından ise, tek taraflı korumacılık önlemleri yerine uluslararası işbirliğinin ve çok taraflı ticaret anlaşmalarının önemi bir kez daha ortaya çıkmaktadır.
Tablo 1: Amerika Birleşik Devletleri ve Çin Tarafından Uygulanan Yeni Gümrük Vergilerinin Karşılaştırması (2025)
Kaynaklar
1. Regulating Imports with a Reciprocal Tariff to Rectify Trade Practices ..., https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/2025/04/regulating-imports-with-a-reciprocal-tariff-to-rectify-trade-practices-that-contribute-to-large-and-persistent-annual-united-states-goods-trade-deficits/
2. The New US Tariffs | German Marshall Fund of the United States, https://www.gmfus.org/news/new-us-tariffs
3. Fact Sheet: President Donald J. Trump Declares National Emergency to Increase our Competitive Edge, Protect our Sovereignty, and Strengthen our National and Economic Security - The White House, https://www.whitehouse.gov/fact-sheets/2025/04/fact-sheet-president-donald-j-trump-declares-national-emergency-to-increase-our-competitive-edge-protect-our-sovereignty-and-strengthen-our-national-and-economic-security/
4. Trump tariff updates: US president unveils 90-day pause for most countries, https://www.aljazeera.com/news/liveblog/2025/4/9/trump-tariffs-stocks-dive-as-world-braces-for-duties-to-begin-at-midnight
5. A timeline of US-China tit-for-tat tariffs since Trump's first term - AP News, https://apnews.com/article/china-us-tariffs-timeline-trump-xi-1eeed2865dc7b14e23d7eb8069ba41ea
6. 2025 U.S. Tariffs Update - New Trade Policies & Ecommerce Impact | Zonos Docs, https://zonos.com/docs/guides/2025-us-tariff-changes
7. U.S. Tariffs Update – April 8, 2025 - Fredrikson & Byron P.A., https://www.fredlaw.com/alert-u-s-tariffs-update-april-8-2025
8. Amendment to Reciprocal Tariffs and Updated Duties as Applied to Low-Value Imports from the People's Republic of China - The White House, https://www.whitehouse.gov/presidential-actions/2025/04/amendment-to-recipricol-tariffs-and-updated-duties-as-applied-to-low-value-imports-from-the-peoples-republic-of-china/
9. China's Comprehensive Retaliation Against U.S. Tariffs | Insights ..., https://www.hklaw.com/en/insights/publications/2025/04/chinas-comprehensive-retaliation-against-us-tariffs
10. Trump's tariff war: What's at stake for China's economy? | Donald ..., https://www.aljazeera.com/news/2025/4/9/trumps-tariff-war-whats-at-stake-for-chinas-economy
11. China hikes tariffs on U.S. goods to 84%, as EU also retaliates against Trump tariffs, https://www.cbsnews.com/news/china-tariffs-84-percent-retaliatory-tariff-us-products-trump-104/
12. Trump hits back with a 125% tariff in escalating trade war with China - AP News, https://apnews.com/article/china-response-us-tariffs-104-d40d497f6e07ee4163d88443cb75ab3f
13. US-China trade war is on: Could it turn violent, and when? - Responsible Statecraft, https://responsiblestatecraft.org/china-tariffs/
14. The United States and China are locked in a faceoff over tariffs. No one wants to blink first - AP News, https://apnews.com/article/china-united-states-tariffs-trump-trade-3a1cb2941aa7387f25befe86fbe1f1c0
15. Where things stand in the US-China trade war - The Economic Times, https://m.economictimes.com/news/international/global-trends/where-things-stand-in-the-us-china-trade-war/articleshow/120145887.cms
16. Trump Tariffs: The Economic Impact of the Trump Trade War - Tax Foundation, https://taxfoundation.org/research/all/federal/trump-tariffs-trade-war/
17. 'Fight to the end': Are the US and China rushing into a trade war? - Al Jazeera, https://www.aljazeera.com/news/2025/4/8/fight-to-the-end-are-the-us-and-china-rushing-into-a-trade-war
18. Tariff war could slash US-China trade by 80% — WTO - TRT Global, https://trt.global/world/article/ce53f6231527
19. The US-China Trade War Escalates - The Conference Board, https://www.conference-board.org/research/global-economy-briefs/us-china-trade-war-escalates
20. Trump's trade wars deepen as China retaliates and markets fall. Here's what to know - AP News, https://apnews.com/article/tariffs-trump-trade-war-what-to-know-e40e9eae3fa951438a764733cc55c5b8
21. Sweeping Trump tariffs shock global economy, drawing threats and calls for talks - AP News, https://apnews.com/article/trump-tariffs-us-world-reaction-5b8411d056e013015a0df6227b41dd5b
22. 2025 US Tariffs and Their Impact on Global Trade | UPS Supply Chain Solutions, https://www.ups.com/us/en/supplychain/resources/news-and-market-updates/2025-us-tariffs-impact-global-trade.page
23. State of U.S. Tariffs: Week of April 7, 2025 | The Budget Lab at Yale, https://budgetlab.yale.edu/research/state-us-tariffs-week-april-7-2025
24. Which products will be affected by tariffs? Here's what Trump's "Liberation Day" could make pricier. - CBS News, https://www.cbsnews.com/news/which-products-most-affected-tariffs/
25. Where We Stand: The Fiscal, Economic, and Distributional Effects of All U.S. Tariffs Enacted in 2025 Through April 2 | The Budget Lab at Yale, https://budgetlab.yale.edu/research/where-we-stand-fiscal-economic-and-distributional-effects-all-us-tariffs-enacted-2025-through-april
26. Tariffs in the second Trump administration - Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Tariffs_in_the_second_Trump_administration
27. New US tariffs spare many chemicals - C&EN, https://cen.acs.org/business/economy/New-US-tariffs-spare-chemicals/103/web/2025/04
28. Immediate Impacts, Risks, and Uncertain Future of President Trump's Unprecedented Worldwide Tariffs - Gibson Dunn, https://www.gibsondunn.com/immediate-impacts-risks-and-uncertain-future-of-president-trumps-unprecedented-worldwide-tariffs/
29. Fact Sheet: President Donald J. Trump Imposes Tariffs on Imports from Canada, Mexico and China - The White House, https://www.whitehouse.gov/fact-sheets/2025/02/fact-sheet-president-donald-j-trump-imposes-tariffs-on-imports-from-canada-mexico-and-china/
30. Analysis: The potential economic effects of Trump's tariffs and trade war, in 9 charts - PBS, https://www.pbs.org/newshour/economy/analysis-the-potential-economic-effects-of-trumps-tariffs-and-trade-war-in-9-charts
31. A timeline of Trump's tariff actions so far | PBS News, https://www.pbs.org/newshour/economy/a-timeline-of-trumps-tariff-actions-so-far
32. How Trump's latest tariffs could affect your wallet - AP News, https://apnews.com/article/tariffs-consumer-impact-workers-prices-ba862da51b51ae1afdfae08bf02c2449
33. You had questions about tariffs. Here's what to know. - CBS News, https://www.cbsnews.com/news/trump-tariffs-what-to-know-cbs-news-explains/
34. US tariffs: What's the impact on global trade and the economy? - J.P. Morgan, https://www.jpmorgan.com/insights/global-research/current-events/us-tariffs
35. Global Trade in 2025: U.S. Tariffs, Economic Impacts, and International Responses, https://infomineo.com/blog/global-trade-in-2025-u-s-tariffs-economic-impacts-and-international-responses/
36. Tariffs and Their Global Impact: A Note from the Desk of our Chief Economist, https://www.oxfordeconomics.com/resource/tariffs-and-their-global-impact-a-note-from-the-desk-of-our-chief-economist/
37. Towards a Trade War in 2025: Real Threats for the World Economy, False Promises for the US - CEPII, https://www.cepii.fr/PDF_PUB/wp/2025/wp2025-03.pdf
38. To what extent did US-China trade war affect the global economy - SHS Web of Conferences, https://www.shs-conferences.org/articles/shsconf/pdf/2024/01/shsconf_icdeba2023_03017.pdf
39. Trade Wars: History, Pros & Cons, and U.S.-China Example - Investopedia, https://www.investopedia.com/terms/t/trade-war.asp
40. Trump's sweeping new tariffs in effect, including 104% on goods from China - CBS News, https://www.cbsnews.com/news/tariffs-trump-in-effect-104-percent-china/
41. Trump 2.0: U.S. Tariffs on China Take Effect; Mexico and Canada Granted 30-Day Pause, https://www.globaltradeandsanctionslaw.com/trump-2-0-u-s-tariffs-on-china-take-effect-mexico-and-canada-granted-30-day-pause/
42. apnews.com, https://apnews.com/article/market-rates-trump-tariffs-d86db525c370e9da834e6dfb76e23b86
43. China Ratchets Up Tariffs on U.S. to 84 Percent as Trump's Retaliatory Rates Take Effect, https://www.nationalreview.com/news/china-ratchets-up-tariffs-on-u-s-to-84-percent-as-trumps-retaliatory-rates-take-effect/
44. China and the Impact of “Liberation Day” Tariffs - CSIS, https://www.csis.org/analysis/china-and-impact-liberation-day-tariffs
45. Wall Street heavyweights take a drubbing, from airlines to Big Tech - AP News, https://apnews.com/article/financial-markets-tariffs-trump-trade-cea98013c677e5b9bd6ce6166f4ce659
46. China slaps a 34% tax on all US imports in retaliation for Trump's tariffs - AP News, https://apnews.com/article/china-tariff-trade-trump-earths-02cd23e913649f32985f075058e787c4
47. Nations puzzle over how to respond to US trade war as global markets gyrate - AP News, https://apnews.com/article/trump-tariffs-china-trade-4e130e740f3955feccec226d6c0084d9
48. The New U.S.-China Trade War: Strategic Motives, Domestic Consequences, and Global Ramifications | Beyond the Horizon ISSG, https://behorizon.org/the-new-u-s-china-trade-war-strategic-motives-domestic-consequences-and-global-ramifications/
49. US–China Trade War Impacts Global Economy - Henley & Partners, https://www.henleyglobal.com/publications/global-mobility-report/2025-january/uschina-trade-war-applying-lessons-10-address-reality-20
50. In the US-China trade war, how did some “bystander” countries come out ahead?, https://egc.yale.edu/research/us-china-trade-war-how-did-some-bystander-countries-come-out-ahead
51. Farmers fear tariffs could cost them one of their biggest markets in China - AP News, https://apnews.com/article/president-donald-trump-tariffs-agriculture-china-d5674c21e240acdc72cde76e474f172a
52. In the era of Trump tariffs, Turkey should look to the European Union - Brookings Institution, https://www.brookings.edu/articles/in-the-era-of-trump-tariffs-turkey-should-look-to-the-european-union/
53. China–United States trade war - Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/China%E2%80%93United_States_trade_war
54. The US-China trade war: The unprecedented crisis of the World Trade Organization, https://www.researchgate.net/publication/371948129_The_US-China_trade_war_The_unprecedented_crisis_of_the_World_Trade_Organization
55. Tariffs, Trade Wars, and Policy Shifts under Trump: A Tutorial on the Global Economy and Trade - Stanford Law School, https://law.stanford.edu/stanford-legal/tariffs-trade-wars-and-policy-shifts-under-trump-a-tutorial-on-the-global-economy-and-trade/
56. Who Benefits from Trade Wars? - Intereconomics, https://www.intereconomics.eu/contents/year/2018/number/1/article/who-benefits-from-trade-wars.html
57. Trade Wars: What do they Mean? Why are they Happening Now? What are the Costs?, https://www.nber.org/system/files/working_papers/w25762/w25762.pdf
58. Trade Wars and Trade Disputes: the Role of Equity and Political Support, https://wiiw.ac.at/rojas-romagosa-trade-wars-and-trade-disputes-the-role-of-equity-and-political-support-dlp-4880.pdf
59. The Economic Impacts of the US-China Trade War, https://www.nber.org/system/files/working_papers/w29315/w29315.pdf
60. The Saga of Trade Wars: A Journey Through History and Its Consequences… | Energy Central, https://energycentral.com/c/og/saga-trade-wars-journey-through-history-and-its-consequences%E2%80%A6
61. A Short History of Trade Wars - The US-China Business Council, http://www.uschina.org/articles/a-short-history-of-trade-wars/
62. 10 Historic Trade Wars That Shaped the World | History - Vocal Media, https://vocal.media/history/10-historic-trade-wars-that-shaped-the-world
63. 7 Contentious Trade Wars in US History, https://www.history.com/articles/7-trade-wars-boston-tea-party-smoot-hawley
64. What Are Some Trade Wars in History? - Thomasnet, https://www.thomasnet.com/insights/what-are-some-trade-wars-in-history/
65. America's trade wars: Past and present, https://projects.voanews.com/trade-wars/
66. What can we learn from the history of trade wars? | Nomura Connects, https://www.nomuraconnects.com/focused-thinking-posts/us-trade-war/
67. Top 5 Trade Wars Throughout History | International Relations Major, https://www.internationalrelationsedu.org/2018/05/top-5-trade-wars-throughout-history/
68. Chapter 3: Trade Agreements and Economic Theory | Wilson Center, https://www.wilsoncenter.org/chapter-3-trade-agreements-and-economic-theory
69. How does game theory explain the persistence of trade wars despite clear economic losses for both sides? - Reddit, https://www.reddit.com/r/AskEconomics/comments/1guwfjj/how_does_game_theory_explain_the_persistence_of/
70. What Game Theory Can Tell Us About Tariffs | by Laurel W - Medium, https://medium.com/@laurelweber/what-game-theory-can-tell-us-about-tariffs-e7c0c70a897d
71. Trade war - Wikipedia, https://en.wikipedia.org/wiki/Trade_war
72. Turkey sees opportunity as Trump's tariffs upset the global economic order - AP News, https://apnews.com/article/tariffs-trump-turkey-exports-simsek-0bdfe8419d1272b23f43014d6693ddbb
73. US China Trade War Now in a Dangerous Crossroads with One Hundred and Four Per Cent Tariffs Surge, How Global Travel, Airlines, Cruise and Hotel Industry is Affecting, New Report Explores Much More,
Yorumlar